Oleandry
Oleandry stanowią symbol naszej niepodległości. To tutaj została sformowana przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa, która 6 sierpnia w 1914 r. o godz. 3.30 wyruszyła w drogę ku niepodległości. Do Oleandrów zmierzali młodzi ludzie z terenów Rzeczypospolitej, a także Polacy z całego świata. Był to pierwszy regularny oddział stanowiący zalążek odradzającego się Wojska Polskiego.
Wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej z Oleandrów, obraz Jerzego Kossaka
W 1924 r., czyli w 10 rocznicę wymarszu I Kompanii Kadrowej, odbył się Marsz Szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej. Do 1939 r. odbyło się 15 marszów. Marsze miały charakter rywalizacji sportowej. Po II wojnie światowej powrót do idei Legionów Polskich był w oficjalnej historii zabroniony. Do Marszów powrócono w 1981 r., a od 1989 r. odbywają się corocznie. Z inicjatywy uczestników XVI (pierwszego po wojnie) Marszu ustanowiono odznakę „Uczestnikowi Marszu Szlakiem Kadrówki”. Obecnie odznaka nadawana jest tym, którzy trzykrotnie pokonają trasę Marszu. Z czasem Marsze stały się najważniejszą imprezą paramilitarną w Polsce.
Dom im. Józefa Piłsudskiego
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. dawni Legioniści postanowili upamiętnić miejsce wyruszenia Pierwszej Kompanii Kadrowej. Tak pojawiła się inicjatywa powstania Domu im. Józefa Piłsudskiego. W dniu 11 listopada 1928 r. ks. bp Adam Sapieha poświęcił kamień węgielny pod budowę Domu. Plany budowy, które opracowali Adolf Szyszko-Bohusz i Stefan Strojek, zakładały powstanie monumentalnej budowli, gdzie siedzibę miały znaleźć Związek Legionistów i Związek Strzelecki. Inwestycja powstawała etapami. 6 sierpnia 1934 r., w 20 rocznicę wymarszu I Kompanii Kadrowej, odbyło się poświęcenie pierwszego skrzydła kompleksu. Wybuch II wojny światowej a następnie nowa władza ostatecznie przekreśliły możliwość rozbudowy Domu.
Marsz szlakiem Pierwszej Kompanii Kadrowej
Ulica Oleandry. Nazwa Oleandry przylgnęła do terenu, który zamykają obecnie arterie: al. Mickiewicza od wschodu, al. 3 Maja od południa, ul. Reymana od zachodu i ul. Reymonta od północy. Wewnątrz są trzy ulice: Oleandry, Kadrówki i Romana Ingardena; jego częścią jest też Park Jordana.
Nazwa ulicy Oleandry, znajdująca się między al. 3 Maja a przedłużoną ul. Krupniczą, nawiązuje do wydarzeń z sierpnia 1914 r. Została zatwierdzona na posiedzeniu Tymczasowej Rady Miejskiej 28 lipca 1932 r.
Ulica Kadrówki to krótka ulica, biegnąca między ogrodem przy Bibliotece Jagiellońskiej a ścianą Żaczka, w kierunku tylnego wejścia do gmachu Muzeum Narodowego. Upamiętnia wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej 6 sierpnia 1914 r. Nazwa została nadana przez Radę Miasta 18 października 1932 r. W okresie PRL nazwa została zmieniona na ul. Biblioteczną.
W 1991 r. przywrócono wcześniejszą nazwę, co upamiętnia tablica odsłonięta 6 sierpnia 1999 r., w 85. rocznicę wymarszu Kadrówki z Oleandrów. Tablica powstała z inicjatywy Samorządu Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa oraz uczestników marszów Szlakiem Kadrówki.
Budynek II Domu Akademickiego dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego im. Prezydenta Ignacego Mościckiego (obecna nazwa „Żaczek”) powstał wg projektu Wacława Krzyżanowskiego i Stefana Piwowarskiego. Jego budowa zapoczątkowała inwestycje na Oleandrach. Kamień węgielny poświęcono w niedzielę 16 listopada 1924 r. Uroczystość zaszczycił swą obecnością marszałek Józef Piłsudski.
Dom Studencki "Żaczek"
Tak to wydarzenie relacjonował „Ilustrowany Kurier Codzienny”: Na uroczystość o godzinie 3.30 po południu przybyli reprezentanci tutejszych władz rządowych i cywilnych, przedstawiciele wojskowości, grono profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego z rektorem [Kazimierzem] Zimmermannem na czele, młodzież akademicka z prezesem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy [Eustachym] Szubertem, wreszcie tłumna publiczność. Tuż przed dokonaniem ceremonii poświęcenia nadjechał samochodem, w otoczeniu swej świty zaproszony przez komitet budowy – marszałek Piłsudski. [...] Pierwszą kielnie z wapnem rzucił dziekan ks. Archutowski, drugą marszałek Piłsudski, trzecią rektor ks. Zimmermann. […] Po wmurowaniu kilku cegieł […] profesor Roman Dybowski podziękował w krótkich ale serdecznych słowach marszałkowi Piłsudskiemu za wzięcie udziału w uroczystości.
Park Jordana powstał z inicjatywy dr. Henryka Jordana w 1889 r. Miejsce to miało rozwijać nie tylko tężyznę fizyczną młodzieży, ale także uczyć patriotyzmu. Stąd przy alejkach parkowych ustawiono popiersia wielkich Polaków. Po 1989 r. główna aleja parku, prowadząca w stronę Błoń, została uzupełniona o popiersia wielkich Polaków z XX w., wśród których znalazł się pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Odznaka 1. Kompanii Kadrowej
Odznaka 1. Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego
Krzyż Legionowy
Maszynka do golenia będąca na wyposażeniu żołnierzy Pierwszej Kompanii Kadrowej
Orzeł Strzelecki i Orzeł Legionowy
- Kalisz P. A., Oleandry kolebka niepodległości. Kraków, 2015, s. 7, 19-20, 29, 32, 34, 36, 53-66, 69-73.
- Nowak J. T., Śladami Legionów Polskich: w 100. rocznicę wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej i powstania Legionów Polskich. Kraków, 2014, s. 17.
- Nowak J. T., Wokół Oleandrów. Kraków, 2014, s. 9-11, 35-39, 44-45, 61, 66-67.
- Żaczek – nasz dom : wspomnienia mieszkańców legendarnego akademika. Zebrał Stanisław Szlezyngier, zredagowała Danuta Górszczyk. Kraków, 2016, s. 17-20.