Ève Curie Labouisse
(1904-2007)

Eve z matką (1908)

Była młodszą córką Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre'a Curie. Urodziła się w Paryżu 6 grudnia 1904 r. Praktycznie nie znała ojca, który tragicznie zginął w wypadku, kiedy miała zaledwie dwa lata.

Maria Skłodowska-Curie była zmuszona wychowywać córki sama. Od początku dbała o staranne wykształcenie i rozwijanie zainteresowań córek. Podczas gdy Irène poszła w ślady matki i stała się wybitnym naukowcem, młodsza Ève wykazywała zainteresowania bardziej artystyczne i literackie; już jako dziecko zdradzała talent zwłaszcza w dziedzinie muzyki.

Irene i Eve Curie (1908)

Maria Skłodowska-Curie dbała również o rozwój fizyczny dziewczynek. Niezależnie od pogody chodziły one na długie spacery, jeździły na rowerach, latem pływały, a w ogrodzie ich domu w Sceaux Maria zainstalowała urządzenia gimnastyczne. Ève i Irène uczyły się też szycia, ogrodnictwa i gotowania. Obie córki Marii, mimo że były obywatelkami francuskimi zachowały świadomość polskiego pochodzenia i znały język polski. W 1911 r. razem z matką odwiedziły Polskę.

W 1921 r. szesnastoletnia Ève odbyła pierwszą podróż za ocean: wiosną tego roku razem z siostrą i matką popłynęły statkiem "Olympic" do Nowego Jorku. Brylującą w towarzystwie i pełną radości życia Ève prasa nazwała wtedy nawet "dziewczyną o radowych oczach" (the girl with radium eyes). Ève, podobnie jak wcześniej jej siostra Irène, ukończyła studia na Collège Sévigné w Paryżu, gdzie w 1925 r. uzyskała tytuł licencjata zarówno z nauk przyrodniczych, jak i filozofii. Cały czas kształciła się też w pianistyce, dając swój pierwszy koncert w Paryżu w 1925 r. Później wielokrotnie koncertowała we Francji i w Belgii.

Maria Skłodowska-Curie z córką Ève w Tatrach

Po wyjściu Irène za mąż za Frédérika Joliot w 1926 r., Ève nadal mieszkała z matką w Paryżu, opiekując się nią, a także towarzysząc jej w podróżach po Francji, do Włoch, Belgii, Szwajcarii. W 1932 r. razem z ówczesnym prezydentem Czechosłowacji Tomášem Masarykiem odbyły też podróż do Hiszpanii.

Ève nie interesowały nauki przyrodnicze i ścisłe, z zainteresowań była humanistką. W przeciwieństwie do matki zawsze też pociągało ją światowe życie; podczas gdy Maria z reguły nosiła czarne, proste suknie, Ève, wyróżniająca się atrakcyjną powierzchownością, zawsze dbała o eleganckie stroje, nosiła buty na wysokich obcasach i makijaż, uwielbiała brylować na salonach.

Zarówno Ève, jak i Irène, troskliwie jednak opiekowały się matką aż do jej śmierci w 1934 r.

Po śmierci Marii Skłodowskiej-Curie Ève postanowiła dać wyraz swojej miłości do matki, pisząc jej biografię. W tym celu tymczasowo wycofała się z życia towarzyskiego i zamieszkała w małym mieszkaniu w Auteuil, gdzie gromadziła i porządkowała dokumenty i listy pozostawione przez Marię. Jesienią 1935 r. odwiedziła też rodzinę w Polsce, poszukując informacji o dzieciństwie i młodości swojej matki. Owocem tej pracy stała się biografia Madame Curie, wydana w 1937 r. jednocześnie we Francji, Wielkiej Brytanii, Włoszech, Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych i innych krajach. W 1937 r. prezydent RP Ignacy Mościcki w uznaniu zasług dla rozsławienia imienia Polski odznaczył Ève Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta. W Polsce praca ta została po raz pierwszy opublikowana w 1938 r. pod tytułem Maria Curie.

Ève Curie (27.07.1939)

Biografia matki Ève już w momencie wydania zyskała duże uznanie w kręgach czytelniczych, w wielu krajach (w tym w USA) była bestsellerem. W 1937 r. książce przyznano amerykańską nagrodę National Book Award w kategorii literatury faktu, a w 1943 r. została sfilmowana przez hollywoodzką wytwórnię Metro-Goldwyn-Mayer (odtwórczynią głównej roli początkowo miała być Greta Garbo, ostatecznie Marię Skłodowską-Curie zagrała Greer Garson). Z drugiej strony, zwłaszcza w późniejszych czasach, biografia Marii Skłodowskiej była często obiektem krytyki ze strony historyków nauki. Ève zarzucano, że przedstawiła swoją matkę w hagiograficznym świetle i że przemilczała np. romans Marii z Paulem Langevinem, z którym związała się po śmierci Pierre'a, co wywołało ogromny skandal w ówczesnej Francji. Autorce zarzucano też, że nie przedstawiła kłopotów i szykan, z jakim Maria spotykała się ze strony francuskiego środowiska naukowego i prasy brukowej.

Ève angażowała się coraz bardziej w działalność literacką i dziennikarską. Przez wiele lat publikowała pod pseudonimem recenzje muzyczne w tygodniku Candide, jak również artykuły o teatrze, muzyce i filmie do innych paryskich czasopism.

Po ataku Niemiec na Francję Ève 11 czerwca 1940 r. opuściła Paryż, a po kapitulacji Francji przedostała się wraz z innymi uciekinierami na pokładzie przepełnionego i ostrzeliwanego przez niemieckie samoloty statku do Anglii. Tam opowiedziała się za gen. Charles'em de Gaulle'em i siłami Wolnej Francji, aktywnie walcząc z nazizmem, na skutek czego rząd w Vichy w maju 1941 r. odebrał jej obywatelstwo, skonfiskowano też jej majątek pozostawiony w kraju.

W czasie II wojny światowej mieszkała w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, gdzie wygłaszała odczyty i pisała do amerykańskich gazet, między innymi "New York Herald Tribune" (obecnie "International Herald Tribune"). Już w 1940 r. została przyjęta w Białym Domu przez ówczesną "pierwszą damę" Ameryki Eleanor Roosevelt. Pod wpływem tej wizyty wygłosiła później serię odczytów pod tytułem "Francuskie kobiety i wojna" (French Women and the War), w maju 1940 r. miesięcznik "The Atlantic Monthly" opublikował jej esej pod tym samym tytułem.

W okresie od listopada 1941 do kwietnia 1942 r. Ève Curie odbyła podróż w charakterze korespondentki wojennej do Afryki, Związku Radzieckiego i Azji, podczas której była świadkiem między innymi ofensywy brytyjskiej w Egipcie i Libii w grudniu 1941 r. oraz ofensywy radzieckiej pod Moskwą w styczniu 1942 r. Podczas tej kilkumiesięcznej podróży, w czasie której pokonała ponad 60 000 km, wielokrotnie miała okazję spotkać się z polskimi żołnierzami walczącymi na Bliskim Wschodzie i zgłaszającymi się do właśnie tworzonej Armii Polskiej w ZSRR generała Władysława Andersa; spotkała się też z szachem Iranu Mohammadem Rezą Pahlawim, przywódcą walczących z Japończykami Chin, generalissimusem Czang Kaj-szekem, i Mahatmą Gandhim. Relacje z tych podróży na bieżąco publikowała w amerykańskich gazetach, a w 1943 r. zebrała je w książce „Podróż wśród wojowników” (Journey Among Warriors), która w 1944 r. była nominowana do Nagrody Pulitzera.

Po powrocie do Europy Ève Curie służyła jako ochotniczka w kobiecym korpusie medycznym Wolnych Francuzów podczas kampanii włoskiej, awansując do stopnia porucznika na etacie majora w 1 Dywizji Wolnych Francuzów, a w sierpniu 1944 r. razem ze swoimi oddziałami brała udział w walkach w Prowansji, na południu Francji. Za zasługi w 1944 r. została odznaczona Krzyżem Wojennym.

Po wyzwoleniu Francji Ève Curie w latach 1944–1949 była współwydawcą dziennika "Paris-Presse", aktywnie działając też na niwie politycznej. Między innymi w rządzie Charles'a de Gaulle'a zajmowała się sprawami kobiet. 19 listopada 1954 r. poślubiła amerykańskiego polityka i dyplomatę Henry'ego Richardsona Labouisse'a, który w latach 1962–1965 był ambasadorem USA w Grecji. W 1958 r. Ève Curie Labouisse uzyskała obywatelstwo amerykańskie.

Ewa Curie z jej małżonkiem - ambasadorem Henry Labouisse, długoletnim dyrektorem UNICEF (z lewej) i sekretarzem ONZ U'Thantem przed wylotem do Oslo po odbiór Pokojowej Nagrody Nobla przyznanej UNICEF'owi w 1965 roku (fot. UNICEF)

W 1965 r. mąż Ève zrezygnował z pracy w administracji USA i objął stanowisko dyrektora organizacji UNICEF, zajmującej się pomocą dla dzieci. Funkcję tę Labouisse pełnił do 1979 r.; czynnie wspierała go żona, również pracująca w tej organizacji, często nazywana "Pierwszą Damą UNICEF-u".

Razem odwiedzili ponad 100 krajów, przeważnie Trzeciego Świata, które były beneficjentami pomocy UNICEF-u. W 1965 r. Labouisse, w towarzystwie żony, odebrał też Pokojową Nagrodę Nobla, która została przyznana jego organizacji. W czasie swoich podróży Ève po wojnie dwukrotnie odwiedziła Polskę – w 1967 r. z okazji otwarcia Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie i później w 1999 r.

Po śmierci męża w 1987 r. Ève zamieszkała w Nowym Jorku. Z małżeństwa z Henrym Labouisse'm nie miała dzieci. Utrzymywała jednak kontakt z Anne Peretz, jedyną córką Labouisse'a z jego pierwszego małżeństwa.

W grudniu 2004 r. uroczyście obchodzono setną rocznicę urodzin Ève Curie. Z tej okazji w jej nowojorskim mieszkaniu odwiedził ją sekretarz generalny ONZ Kofi Annan, życzenia składali też prezydenci: USA – George W. Bush i Francji – Jacques Chirac. List gratulacyjny wystosował również Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, nie było natomiast odzewu ze strony polskich władz państwowych.

Prezydent Lech Kaczyński odznacza Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski 101-letnią Ève Curie

Dopiero w następnym roku (2005) córka polskiej noblistki otrzymała od polskiego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Wręczyć orderu już nie miał okazji. Dokonał tego jego następca Lech Kaczyński podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych (17–19 września 2006 r.), podkreślając wielkie zasługi dla Polski całej wybitnej rodziny noblistów.

W lipcu 2005 r. Ève Curie Labouisse za działalność w organizacji UNICEF została odznaczona francuskim odznaczeniem – Legią Honorową. Za odznaczenie podziękowała słowami:

Czuję się zaszczycona i dumna. Jestem odrobinę zakłopotana, ponieważ nie sądzę, żebym zasłużyła na wszystkie te wspaniałe komplementy, więc nie do końca wiem, jak powinnam się zachować. Jednak jest to dla mnie naprawdę wspaniały dzień i zapamiętam go na długi czas.

Wcześniej żartobliwie o sobie mawiała, że przyniosła "wstyd rodzinie". W mojej rodzinie było pięć Nagród Nobla – żartowała. Dwie dla matki, jedna dla ojca, jedna dla siostry i szwagra oraz jedna dla męża. Tylko mnie się nie udało....

Ève Curie zmarła 22 października 2007 r. w swojej rezydencji na Sutton Place na Manhattanie, przeżywszy 102 lata.