Wyzwolenie

22 czerwca 1944 r. ruszyła operacja Armii Czerwonej: „Bagration”, a 13 lipca - skoordynowana z nią operacja lwowsko – sandomierska. W rezultacie w końcu lipca Armia Czerwona i Ludowe Wojsko Polskie dotarły pod Warszawę a na północy – do granic Prus Wschodnich. Operacja została wstrzymana, bowiem wskutek szybkiego marszu nadmiernie wydłużały się linie zaopatrzenia (co nie jest usprawiedliwieniem dla nieudzielenia pomocy Powstaniu Warszawskiemu).

Front stał wzdłuż Wisły do stycznia 1945 r. Ofensywa, która ruszyła w styczniu 1945 r w szeregu kolejnych operacji doprowadziła do zdobycia Berlina. 8 maja dowództwo Wehrmachtu podpisało akt bezwarunkowej kapitulacji.

Na ziemiach Polski w jej obecnych granicach zginęło około 600 tys. żołnierzy radzieckich czyli nieco ponad połowa z wszystkich poległych w 1945 r. w Europie.

Był to też teren najbardziej krwawych bitew wojsk polskich. Pod Budziszynem (kwiecień 1945) poległo 4902 żołnierzy II Armii WP. W przełamaniu Wału Pomorskiego (styczeń – luty 1945) zginęło 3420 żołnierzy I Armii WP. Dla porównania pod Monte Cassino zginęło 983 żołnierzy 2 Korpusu Polskiego.

O ile straty na Wale Pomorskim były zapewne nieuniknione, to w przypadku bitwy pod Budziszynem były w znacznej mierze zawinione przez dowódcę II Armii gen. Karola Świerczewskiego. Nałogowy alkoholik, bez doświadczenia w dowodzeniu dużymi formacjami, zmieniał rozkazy dowódcy frontu marszałka Koniewa. 25 kwietnia na miejsce bitwy przybył marszałek Koniew, który osobiście przejął dowodzenie, ratując II Armię przed zagładą.

Wyzwolenie Krakowa – 18.01.1945

Wokół działań 1 i 4 Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana Koniewa w Krakowie narosło wiele mitów i nieporozumień. Przed 1989 r. lansowano koncepcję „manewru, który ocalił Kraków” – specjalnie opracowanej operacji wojskowej mającej zapobiec zniszczeniu Krakowa. W latach 90. na odmianę negowano jakiekolwiek działania Koniewa.

W rzeczywistości Kraków był dla Koniewa celem o drugorzędnym znaczeniu. Celem pierwszorzędnym było zdobycie Górnego Śląska i wyjście na linię Odry, aby pozbawić Niemców szansy stworzenia wzdłuż niej skutecznej linii obrony. I Armia miała atakować na północ od Krakowa, a dla osłony przed ewentualnym kontratakiem niemieckim wyznaczono 59 i 60 armię I Frontu Ukraińskiego, która w sprzyjających okolicznościach miała zdobyć Kraków a następnie atakować Śląsk.

Od południa atakowała 4 Armia, której celem operacyjnym także nie było zajęcie Krakowa, lecz rozbicie 17 Armii niemieckiej, której sztab znajdował się w Nowym Wiśniczu. Koniewowi udało się uzyskać zgodę na opóźnienie ataku 4 Armii, a w tym czasie oddziały radzieckie znajdujące się w rejonie Skały zaatakowały i zdobyły Kraków. 17 Armii niemieckiej pozostawiono wolny pas do ewakuacji spod Krakowa, z czego skorzystała podobnie, jak oddziały mające bronić Kraków. Jeśli więc był jakikolwiek specjalny manewr Koniewa, to polegał on właśnie na zatrzymaniu ataku 4 Armii od południa.

Dużo większym zagrożeniem dla Krakowa był - wydany 28 sierpnia 1944 r. - rozkaz rozpoczęcia powstania w Krakowie przez dowódcę AK Tadeusza „Bora” Komorowskiego. Powstanie nie miało cienia szansy na sukces, groziło natomiast tym, że Kraków podzieli los Warszawy. Szczęśliwie krakowskie dowództwo AK tego rozkazu nie wykonało.