Tajne nauczanie

Poniższe fragmenty pochodzą z pracy Adama Stanisława Trembeckiego "Wspomnienia o konspiracyjnej działalności Akademii Górniczej w Krakowie". Kraków, 1968. Archiwum PAN/PAU

(…) Pierwszym zadaniem po wybuchu wojny było zabezpieczenie majątku Akademii Górniczo hutniczej w Krakowie, przeniesienie tego majątku z gmachu na Alejach Mickiewicza zamienionego na siedzibę rządu okupacyjnego, do starego gmachu na Krzemionkach. W tym okresie nie tylko, że uratowano co było można uratować, lecz dzięki bardzo ofiarnej pracy A. Bolewskiego uzupełniono nawet niektóre składniki majątku Akademii Górniczej, szczególnie w zakresie odczynników chemicznych, szkła laboratoryjnego i prostszej aparatury badawczej.

Drugim zadaniem było uruchomienie konspiracyjnej działalności Akademii Górniczej maskując jej działalność legalnymi akcjami.

(…) Rozplakatowane przez hitlerowskiego okupanta obwieszczenia nawoływały " ludzi zamieszkujących generalne gubernatorstwo "do powrotu do normalnych zajęć. Uniwersytet Jagielloński w oparciu o to zarządzenie ogłosił rekrutację na studia. Zastanawialiśmy się (…) jaki kierunek studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim będzie najbliższy wybranego celu. Wybór padł na chemię. Złudzenia nasze i nie tylko nasze rozwiał zapowiedziany dla profesorów wyższych uczelni odczyt : pt " hitleryzm a nauka ”. Mimo, że odczytu tego nie było, profesorowie w obozach koncentracyjnych niestety nader dokładnie zrozumieli jak hitlerowcy zaopiekowali się nauką polską.

(…) Początkowo Technikum Górniczo Hutniczo - Miernicze stało na bardzo wysokim poziomie. Wysoki poziom Technikum był wynikiem zarówno wysokich kwalifikacji wykładowców, jak i dobrym przygotowaniem studentów, z których większość to byli kandydaci na Akademię Górniczą starających się o przyjęcie tuż przed wojną. Pozostali byli również po maturze, zaś dla upozorowania, że nie jest to szkoła wyższa przyjęto kilku kandydatów bez matury. Ci kandydaci byli w ramach koleżeńskiej pomocy wspomagani korepetycjami przez kolegów.

W skład wykładowców fachowych przedmiotów kierunku górniczego wchodzili: Bielski, Budryk, Czyżewski, Czarnocki, Chromiński, Studniarski, Takliński / syn zmarłego rektora/, Zalewski.

(…) Ze względu na obiektywne trudności nie wszystkie przedmioty w Technikum mogły być pozostawione na wysokim poziomie. W przedmiotach szczególnie trudnych ich wykład rozbito na część oficjalną obowiązującą wszystkich studentów nawet mniej zdolnych, oraz część nadobowiązkową uzupełnianą najpierw w przedmiotach nadobowiązkowych / np. wyższa matematyka wykładana była zupełnie bezinteresownie przez Taklińskiego/, zaś po wzmożeniu nacisku hitlerowców i skasowaniu wykładów nadobowiązkowych wykłady te przeszły do zakonspirowanych kompletów. Komplety te stały się pierwszym zalążkiem konspiracyjnego studiowania Akademii Górniczej.

Konspiracyjnymi kompletami kierował zespół profesorów, z których należy wymienić Gołąba, Mikusińskiego, Panowa, Goetla, Staronkę, Ziembę.

Nauczanie górnictwa nie było możliwe bez łączności z praktyką, co wobec odcięcia Śląska możliwe było tylko w oparciu o kopalnie węgla Krzeszowice, kopalnie soli Wieliczki i Bochni, kopani pirytu Barbara – obecnie Staszic w Radkach w Łysogórach. Dużą rolę w szkoleniu odgrywały kamieniołomy okolic Krzeszowic, Nowego Sącza, Kielc, Krakowa – Płaszów.

(…) W Instytucie na Krzemionkach grupował się zespół pracowników naukowych wśród których należy wymienić między innymi Czerskiego, Budryka, Bolewskiego, Łoskiewicza, Dawidowskiego, Stołychwę, Korola, Krukowieckiego, Panowa, Dubowieckiego, Krupkowskiego.

W Instytucie tym Budryk opracował swą teorię przeróbki mechanicznej w wykorzystaniu metod statystyki matematycznej (…) Instytut na Krzemionkach był polskim ośrodkiem, zaś jedyny niemiec dyrektor instytutu (…) zupełnie nie rozumiał co właściwie działo się w Instytucie.

(...) Niezależnie od przedmiotów fachowych w Technikum prowadzone były przedmioty humanistyczne pozorujące poziom średni szkoły. Do tych przedmiotów można zaliczyć język polski wykładany przez Lewickiego, język niemiecki wykładany przez A. Kleczkowskiego.

(…) Sytuacja z dostarczaniem podręczników skomplikowała się wobec wydania przez hitlerowskich okupantów zakazu korzystania w Technikum z jakichkolwiek drukowanych polskich materiałów (…). Na tę akcję represyjną odpowiedzieli studenci zorganizowaniem i rozprowadzaniem nielegalnych polskich skryptów.

(…) Organizacja studiów konspiracyjnych byłą następująca. Pierwszym ogniwem studium konspiracyjnego był Prof Gołąb organizator studium matematyki. Gdy studium to rozrosło się znacznie prof Gołąb wciągnął do współpracy Prof Mikusińskiego w którego zresztą studiowałem. Drugim ogniwem było studiowanie u prof Zięby z zakresu mechaniki teoretycznej oraz wytrzymałości materiałów. W następnej kolejności studiowało się u prof Jeżewskiego fizykę. Po zdaniu chemii u prof Staronki, rozpoczynało się studiowanie u prof Chromińskiego z maszyn górniczych, i kotłów. Przedmioty przyrodnicze (...) prowadził Prof Goetel dr Panow oraz Bolewski. Najbardziej zaangażowani studiowali u prof Zalewskiego i Budryka.

W wyniku konspiracyjnego studiowania czas studiów znacznie się przeciągał, tak że w praktyce studenci którzy rozpoczęli studiowanie konspiracyjne Akademii Górniczej w czasie okupacji kończyli swe studia już w oswobodzonej Polsce.

(…) Dla upozorowania konspiracyjnej organizacji studiów utworzono Technikum Górniczo – Hutniczo – Miernicze, zaś w drugiej kolejności utworzono Instytut Naukowy na Krzemionkach. Stworzone tym samym środki umożliwiły profesorom przetrwać czas okupacji, co wobec pozbawienia ich innych źródeł zarobkowania, zapobiegało ich rozproszeniu w poszukiwaniu zajęć zarobkowych – co położyłoby kres konspiracyjnemu nauczaniu.