Memorandum z Tybingi

Niem. Tübinger Memorandum. dotyczące polityki zagranicznej Niemiec Zachodnich, sporządzone przez ośmiu wybitnych niemieckich protestanckich naukowców. Memorandum było manifestem w proteście przeciwko planowanemu uzbrojeniu nuklearnemu Niemiec Zachodnich i na rzecz uznania linii Odra-Nysa jako oficjalnej granicy między Niemcami a Polską przez rząd RFN. Oba te zagadnienia były bardzo kontrowersyjne i dyskutowane w polityce zachodnioniemieckiej w tamtym czasie.

Zostało podpisane 6 listopada 1961 r. i wysłane do kilku członków parlamentu niemieckiego Bundestagu. 24 lutego 1962 r. zostało udostępnione ogółowi społeczeństwa. Sygnatariuszami byli:

• Hellmut Becker, prawnik, Kressbronn am Bodensee
• Joachim Beckmann, teolog, przełożony Kościoła Ewangelickiego w Nadrenii, Düsseldorf
• Klaus von Bismarck, dziennikarz, intendent Westdeutscher Rundfunk, Kolonia
• Werner Heisenberg, fizyk, w 1932 r. laureat nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, Monachium
• Günter Howe, matematyk, fizyk i teolog, Heidelberg
• Georg Picht, filozof, teolog i pedagog, Hinterzarten
• Ludwig Raiser, prawnik, Tübingen
• Carl Friedrich von Weizsäcker, fizyk, ostatni żyjący uczestnik nazistowskiego programu budowy broni nuklearnej, brat późniejszego prezydenta RFN.

Memorandum Wschodnie

Ludwik Raiser, jeden z sygnatariuszy Memorandum z Tybingi, był także jednym z przełożonych Ewangelickiego Kościoła w Niemczech (EKD). Nakłonił przewodniczącego Rady EKD Kurta Scharfa i innych członków kierownictwa EKSD do poparcia Memorandum.

W rezultacie 1 października 1965 r. ukazało się Memorandum Ewangelickiego Kościoła w Niemczech wzywające do odstąpienia od roszczeń terytorialnych wobec Polski, by umożliwić pojednanie Polaków i Niemców oraz ustanowienie paneuropejskiego porządku pokojowego. Nie zawierało wprawdzie wyraźnego uznania granicy na Odrze i Nysie, lecz postulowało zrzeczenie się praw do wschodnioniemieckich terytoriów na wschód od Odry i Nysy w uznaniu winy Niemiec za wywołanie II wojny światowej.

Memorandum Wschodnie wywołało w Niemczech gorącą dyskusję publiczną. Przeciw opowiadały się środowiska wypędzonych, ale zostało pozytywnie przyjęte przez wiele innych środowisk.

Z perspektywy historycznej Memorandum stanowiło w RFN punkt zwrotny w nastawieniu opinii publicznej, a tym samym przygoto-wało grunt pod nową Ostpolitik kanclerza Willy’ego Brandta.

„… wybaczamy i prosimy o wybaczenie”

Do oświadczeń ewangelików niemieckich nawiązywał słynny list biskupów polskich do biskupów niemieckich, ogłoszony 18 listopada 1965 r. podczas obrad II soboru watykańskiego. Orędzie podpisało 34 polskich biskupów, m.in. kardynał Stefan Wyszyński i Karol Wojtyła.

Autorem i inicjatorem listu był przyszły arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek. List był konsultowany z polskimi i niemieckimi biskupami i intelektualistami.

Kluczowy dla znaczenia dokumentu ustęp brzmiał:

(…)w chrześcijańskim, ale i bardzo ludzkim duchu, wyciągamy do Was, siedzących tu, na ławach kończącego się Soboru, nasze ręce oraz udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. A jeśli Wy, niemieccy biskupi i Ojcowie Soboru, po bratersku wyciągnięte ręce ujmiecie, to wtedy dopiero będziemy mogli ze spokojnym sumieniem obchodzić nasze Millenium w sposób jak najbardziej chrześcijański.

Zapraszamy Was na te uroczystości jak najserdeczniej do Polski. Niech tym kieruje miłosierny Zbawiciel i Maryja Panna, Królowa Polski, Regina Mundi i Mater Ecclesiae.

W perspektywie historycznej list był dla kanclerza Willy’ego Brandta cennym argumentem ze strony polskiej dla nowej polityki wschodniej i moralną podstawą do negocjowania uznania granicy na Odrze i Nysie w 1970 r.

Msza Pojednania i traktaty polsko - niemieckie

12 listopada 1989 r. odprawiono w Krzyżowej (gmina Świnica, woj. Dolnośląskie) mszę, w której udział wzięli: ówczesny premier Polski Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl.

W czasie przekazania znaku pokoju szefowie obu rządów objęli się, co uznano za symboliczny początek nowego rozdziału i współpracy między obydwoma krajami. Msza była odprawiana w języku polskim i niemieckim,

Wybór Krzyżowej nie był przypadkowy. Tzw. Krąg z Krzyżowej, powstał w 1940 r. w Krzyżowej (Kreisau) z inicjatywy Helmuta Jamesa von Moltke, był tajną grupą opozycyjną wobec Hitlera i nazizmu. W rok później, 14 listopada 1990 r., podpisany został traktat polsko-niemiecki uznający bez żadnych zastrzeżeń granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. W kolejnym roku, 17 czerwca 1991 r. podpisano traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, będący uzupełnieniem traktatu granicznego. Oba traktaty zamykały drogę do jakichkolwiek sporów dotyczących granic Polski.